Seplenienie i inne formy dyslalii są jednymi z najczęściej występujących wad wymowy u dzieci. Rodzice często myślą, że „z tego się wyrasta”, ale prawda jest taka, że utrwalenie nieprawidłowych nawyków artykulacyjnych może negatywnie wpływać na dalszy rozwój mowy, komunikacji i nauki. Dzieci dwujęzyczne, które muszą opanować wymowę głosek w dwóch różnych językach, są dodatkowo narażone na błędy, szczególnie jeśli w obu językach występują różnice w artykulacji.
Jak rozpoznać problem?
Rodzice dwujęzycznych dzieci powinni zwrócić uwagę na:
- Niewyraźną wymowę głosek szumiących i syczących, która utrzymuje się po 4. roku życia.
- Odgłos „świszczenia” lub „rozmycia” dźwięków podczas mówienia.
- Nieprawidłowe ułożenie języka – jeśli zauważysz, że dziecko często wkłada język między zęby, np. podczas mówienia „słoń” lub „zebra”.
- Trudności w wymowie spółgłosek nosowych, jak „m” czy „n”, które brzmią dziwnie, jakby dziecko mówiło przez nos.
Rodzaje seplenienia i dyslalii
1. Seplenienie międzyzębowe
Dziecko wkłada język między zęby podczas wymowy głosek „s”, „z”, „c”, „dz”. Mowa staje się przez to niewyraźna i „szumiąca”. Ten typ seplenienia często wiąże się z niewłaściwym ułożeniem języka, co może wynikać z:
- obniżonego napięcia mięśniowego,
- nawyku ssania palca lub smoczka,
- wad zgryzu, takich jak przodozgryz.
2. Seplenienie boczne
Głoski takie jak „sz”, „ż”, „cz”, „dż” brzmią „rozmazanie”, ponieważ powietrze przepływa przez bok jamy ustnej zamiast przez jej środek. Tego rodzaju seplenienie jest trudne do zauważenia dla niewprawnego ucha i często wymaga diagnozy logopedy.
3. Nosowanie
Zmiana barwy głosu wynikająca z nieprawidłowego przepływu powietrza przez nos lub jamę ustną. Może być efektem problemów anatomicznych (np. rozszczep podniebienia, przerośnięte migdałki) lub złych nawyków oddechowych.
Dlaczego dzieci dwujęzyczne są szczególnie narażone?
Dwujęzyczność może komplikować sytuację, ponieważ różnice między językami mogą utrudniać dziecku ustalenie prawidłowej artykulacji. Przykładowo:
- W języku polskim głoski syczące („s”, „z”) i szumiące („sz”, „ż”) mają wyraźne różnice artykulacyjne, podczas gdy w innych językach (np. angielskim) różnice te są mniej widoczne.
- Jeśli dziecko ma problemy z napięciem mięśniowym lub nawykami artykulacyjnymi, może unikać trudniejszych głosek w jednym z języków, co prowadzi do utrwalenia błędów.
Jak rodzice mogą wspierać dziecko?
1. Obserwuj i reaguj
Jeśli zauważasz jakiekolwiek trudności z wymową głosek, nie ignoruj ich. Nawet subtelne objawy, takie jak częste „ślizganie” się języka między zębami, mogą wskazywać na potrzebę wsparcia.
2. Modeluj prawidłową wymowę
Mów wyraźnie i wolno, podkreślając prawidłową artykulację trudniejszych głosek. Przykładowo, jeśli dziecko mówi „tłoń” zamiast „słoń”, powiedz: „To jest ssssłoń. Słyszysz to 'sss’ na początku?”.
3. Wprowadź zabawy językowe
- Ćwiczenia z lustrem – pokaż dziecku, jak powinno wyglądać ułożenie języka podczas wymawiania „s”, „z” czy „sz”. Dziecko może próbować naśladować Twoje ruchy.
- Dmuchanie piórek lub świeczki – wzmacnia mięśnie warg i języka.
- Rymowanki i piosenki – w naturalny sposób oswajają trudne dźwięki.
4. Ogranicz nawyki negatywnie wpływające na artykulację
Unikaj długotrwałego używania smoczka lub butelki oraz nawyku ssania palca – mogą one powodować wady zgryzu i nieprawidłowe ułożenie języka.
Dlaczego warto działać wcześnie?
Seplenienie i inne formy dyslalii mogą wpływać na pewność siebie dziecka, jego zdolność do komunikacji w dwóch językach oraz przyszłe sukcesy w nauce czytania i pisania. Wczesna diagnoza i odpowiednie wsparcie pomagają dziecku wykształcić prawidłowe nawyki artykulacyjne i cieszyć się płynną komunikacją w obu językach.
Jeśli masz wątpliwości, czy wymowa Twojego dziecka rozwija się prawidłowo, umów się na konsultację. Logopeda online dla dzieci dwujęzycznych – to wygodne rozwiązanie, szczególnie dla rodzin mieszkających poza Polską.
