Każde dziecko rozwija się w swoim tempie – to mantra, którą zna każdy rodzic. Zwłaszcza w rodzinach dwujęzycznych, gdzie maluch chłonie dwa języki jednocześnie, różnice w rozwoju mowy mogą wydawać się zupełnie naturalne. Ale co jeśli Twoje dziecko ma duże trudności z wyraźnym mówieniem, często gubi sylaby, a jego wypowiedzi brzmią nieco chaotycznie? Może to być coś więcej niż zwykłe opóźnienie. Może to być dyspraksja mowy (CAS – Childhood Apraxia of Speech).
Dyspraksja mowy to rzadkie, ale realne zaburzenie, które utrudnia dziecku prawidłowe układanie narządów mowy (języka, warg, podniebienia) w odpowiednie pozycje do artykulacji dźwięków. To nie jest problem z rozumieniem, ale z programowaniem ruchów potrzebnych do mówienia. Dla dziecka dwujęzycznego może to być jeszcze większe wyzwanie!
Czy warto się martwić? Jak odróżnić typowe opóźnienie od CAS? I przede wszystkim – jak możesz pomóc swojemu dziecku?
Dyspraksja mowy – kiedy powinna zapalić Ci się czerwona lampka?
Dziecko z CAS nie ma problemu z myśleniem ani rozumieniem mowy. Wie, co chce powiedzieć, ale… nie potrafi tego wyrazić. To trochę jak pisanie na klawiaturze, której przyciski nie działają zgodnie z oczekiwaniami – sygnał jest, ale realizacja się nie udaje.
Sygnały alarmowe – sprawdź, czy zauważasz u swojego dziecka:
- Brak gaworzenia jako niemowlę. Dziecko nie „gada” po swojemu, nie łączy sylab „ba-ba”, „da-da” tak, jak inne dzieci w jego wieku.
- Nieprawidłowe wypowiadanie sylab i słów. Słowa są krótsze niż powinny („kotek” → „ko”, „samochód” → „sam”), a dziecko ma trudność z łączeniem głosek w całość.
- Niejednolita wymowa. To samo słowo raz brzmi dobrze, a innym razem zupełnie inaczej („mama” jednego dnia to „ma-ma”, a drugiego „ba-pa”).
- Problemy z płynnością i rytmem mowy. Wypowiedzi są nierówne, jakby dziecko musiało „szukać” właściwych ruchów języka.
- Zauważalna poprawa w powtarzaniu słów po kimś, ale duże trudności w spontanicznej mowie.
- Mowa nie rozwija się zgodnie z wiekiem. Jeśli Twoje dziecko ma 3-4 lata i wciąż mówi bardzo mało lub niezrozumiale, warto to sprawdzić.
Dwujęzyczność a dyspraksja – czy języki przeszkadzają?
Rodzice dzieci dwujęzycznych często słyszą, że „opóźnienia są normalne” – i w większości przypadków to prawda. Maluchy uczące się dwóch języków często później zaczynają mówić lub mieszają języki. Ale! Jeśli dziecko ma CAS, dwujęzyczność może być dodatkowym wyzwaniem.
Dyspraksja nie jest wynikiem nauki dwóch języków, ale dzieci z tym zaburzeniem mogą mieć jeszcze większe trudności z ich opanowaniem, ponieważ każdy język wymaga innego ułożenia narządów mowy. Na przykład:
- Angielski ma więcej dźwięków wymagających napięcia warg i języka, jak „th” (think).
- Polski wymaga precyzyjnych ruchów języka, np. dla „sz”, „cz”, „ż”.
Jeśli Twoje dziecko zmaga się z CAS, może mieć większą trudność z kontrolowaniem tych ruchów w obu językach. Ale to nie znaczy, że trzeba rezygnować z polskiego!
Kiedy warto skonsultować się z logopedą online?
Jeśli masz wątpliwości, nie czekaj! Skonsultowanie się z logopedą online to pierwszy krok, by sprawdzić, czy Twoje dziecko potrzebuje dodatkowego wsparcia.
Podczas konsultacji logopeda oceni, czy problemy z artykulacją to wynik CAS, czy może „zwykłego” opóźnienia mowy. W razie potrzeby zaproponuje terapię dostosowaną do dwujęzycznego dziecka.
Jak wspierać dziecko z CAS w domu?
- Mów wolniej i wyraźniej. Dziecko z dyspraksją potrzebuje więcej czasu na przetworzenie dźwięków.
- Powtarzaj kluczowe słowa i zwroty. Jeśli dziecko powie „bu” zamiast „buty”, nie poprawiaj go mechanicznie – powiedz „Tak, to są buty! Duże, czerwone buty!”.
- Ćwicz mowę przez ruch. Śpiewanie, rytmiczne klaskanie do słów czy zabawy w naśladowanie dźwięków pomagają w planowaniu ruchów artykulacyjnych.
- Nie ograniczaj polskiego! Dwujęzyczne dzieci z CAS mogą potrzebować więcej czasu na opanowanie obu języków, ale jeśli przestaniesz mówić do dziecka po polsku, zabierzesz mu szansę na naturalną naukę mowy w obu językach.
- Bawcie się w „lustro”. Pokaż dziecku, jak układać usta i język do konkretnych głosek. Możecie robić śmieszne miny i udawać zwierzątka!
- Współpracuj z logopedą. Terapia logopedyczna dla dziecka z CAS powinna być regularna i dopasowana do jego potrzeb. Warto znaleźć specjalistę, który ma doświadczenie w pracy z dwujęzycznymi dziećmi.
Podsumowanie
Dyspraksja mowy (CAS) to coś więcej niż zwykłe opóźnienie – to zaburzenie planowania ruchowego, które utrudnia dziecku prawidłowe wypowiadanie słów.
- Jeśli Twoje dziecko mówi mało, gubi sylaby, a jego wymowa jest bardzo niestabilna – warto to sprawdzić.
- Dwujęzyczność nie powoduje dyspraksji, ale może sprawić, że trudności będą bardziej widoczne.
- Regularna terapia i codzienne ćwiczenia mogą pomóc Twojemu dziecku mówić wyraźniej i pewniej – w obu językach!
