Pisanie to coś więcej niż kreślenie liter. To złożona umiejętność, która wymaga jednoczesnej pracy wzroku, ręki, ucha, pamięci, koncentracji i oczywiście – języka. U dzieci dwujęzycznych ten proces jest jeszcze bardziej skomplikowany, bo zachodzi na przecięciu dwóch (lub więcej) systemów językowych. Problemy w pisaniu są naturalnym zjawiskiem, aczkolwiek zaniedbane mogę zostać utrwalone i trudniejsze do wyprowadzenia.
Rodzice często zauważają, że ich dziecko:
- mówi dobrze w obu językach, ale pisze z błędami,
- ma ładny charakter pisma, ale problemy z ortografią,
- świetnie sobie radzi w szkole w języku większościowym, ale problemy w pisaniu po polsku powodują frustrację.
To wszystko ma swoje przyczyny – i da się z tym pracować, jeśli dobrze zrozumiemy, skąd biorą się te trudności i jak je rozpoznawać.
1. Mieszanie zasad obu języków
To jeden z najczęstszych problemów u dzieci dwujęzycznych.
Jeśli dziecko na co dzień pisze i czyta po angielsku, niemiecku czy francusku, automatycznie zaczyna stosować reguły tych języków podczas pisania po polsku.
Przykłady?
- „szkoła” zapisywana jako „shkola”,
- pomijanie ogonków i znaków diakrytycznych (ą, ę, ł, ć),
- mieszanie alfabetów, np. użycie „c” zamiast „k”.
Jest to naturalne, ale utrwalone bez korekty – może prowadzić do poważnych trudności z pisaniem poprawnym językiem polskim.
2. Słaba znajomość zasad ortograficznych i gramatycznych
Dzieci mieszkające poza Polską często nie mają okazji zetknąć się z formalną nauką języka polskiego.
Pisanie po polsku ogranicza się do SMS-ów, krótkich wiadomości, podpisów w zeszycie.
Efekt?
- trudności z poprawną odmianą wyrazów,
- mylenie „ó” i „u”, „rz” i „ż”,
- problemy z interpunkcją,
- nieumiejętność budowania zdań wielokrotnie złożonych.
Brak ekspozycji na bogaty, literacki język sprawia, że dziecko nie ma wzorców, które mogłoby naśladować.
3. Trudności z planowaniem wypowiedzi pisemnej
Dziecko może mieć świetne pomysły, ale nie potrafi:
- uporządkować myśli,
- zapisać ich w logicznej kolejności,
- zakończyć wypowiedzi spójną puentą.
Pisanie to także organizacja – a dwujęzyczność może ją zaburzać, zwłaszcza jeśli dziecko nie potrafi „przełączyć się” na myślenie po polsku. Często widać to w pracach, które mają dobrą treść, ale są chaotyczne, nieskładne lub przepisane słowo w słowo z języka obcego.
4. Problemy z pamięcią słuchową i fonemową
Dzieci dwujęzyczne mogą mieć trudności z tzw. „słyszeniem” języka – czyli z rozróżnianiem podobnych dźwięków, zapamiętywaniem struktur językowych i odwzorowywaniem ich w piśmie.
Często skutkuje to:
- „połykaniem” liter i sylab,
- błędami w pisowni wyrazów znanych z mowy,
- trudnościami z dyktandami i zapisem z pamięci.
Jeśli dziecko nie słyszy wyraźnie różnicy między „t” a „d” albo „k” i „g” – trudno, żeby poprawnie zapisało te dźwięki.
5. Brak pewności językowej i motywacji
To aspekt emocjonalny, ale bardzo ważny.
Dziecko może czuć, że:
- „i tak piszę gorzej po polsku niż po angielsku”,
- „w szkole nikt nie sprawdza pisowni po polsku, więc po co się starać?”,
- „polski i tak nie jest mi potrzebny do ocen”.
Brak pewności siebie, wstydu i niska motywacja często prowadzą do unikania pisania – a to zamyka drogę do rozwijania tej umiejętności.
Jak możesz wspierać dziecko w pisaniu po polsku?
- Czytajcie razem książki po polsku – nawet krótkie opowiadania czy komiksy.
- Zachęcaj do pisania wiadomości, listów, e-maili po polsku – do rodziny, przyjaciół, nawet do Ciebie.
- Wprowadzaj zasady ortografii w zabawie – dyktanda obrazkowe, układanki z wyrazami, gry językowe.
- Nie poprawiaj każdego błędu – wspieraj, chwal za treść i za próbę. Korekta może być delikatna, nienachalna.
- Rozmawiajcie o tym, jak działa język – dzieci dwujęzyczne często lubią „rozgryzać” zasady, jeśli są one podane ciekawie.
Kiedy warto zgłosić się do logopedy lub terapeuty języka polskiego?
- Gdy dziecko unika pisania po polsku lub reaguje silnym oporem.
- Błędy utrzymują się mimo prób i ćwiczeń.
- W sytuacji, gdy dziecko ma trudność z organizacją wypowiedzi pisemnej.
- Jesteś zaniepokojona/-y tempo rozwoju pisania względem wieku.
- Chcesz wprowadzić dziecko w świat języka polskiego „na spokojnie” – z pomocą specjalisty, który zna realia życia poza Polską.
Podsumowanie
Problemy w pisaniu u dzieci dwujęzycznych są powszechne – i nie oznaczają lenistwa, braku zdolności czy niedbalstwa. To często efekt mieszania systemów językowych, braku ekspozycji na język pisany po polsku i naturalnych trudności poznawczych.
Dobra wiadomość? Z tym wszystkim można pracować – skutecznie, krok po kroku, bez presji.
Terapia logopedyczna lub wsparcie językowe online może pomóc dziecku zbudować pewność siebie, poznać zasady języka i… polubić pisanie po polsku.
