Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, a różnice w stopniu otwartości czy pewności siebie w różnych sytuacjach są naturalne. Jednak co zrobić, gdy dziecko, które bez problemu mówi w jednym języku, milknie, gdy przychodzi czas na rozmowę w drugim języku? Czy to kwestia nieśmiałości, czy może objaw selektywnego mutyzmu? W artykule przyjrzymy się różnicom między tymi zjawiskami, a także omówimy, jak wspierać dziecko, by mogło z łatwością porozumiewać się w obu językach.
Czym jest selektywny mutyzm?
Selektywny mutyzm to zaburzenie lękowe, które objawia się tym, że dziecko nie mówi w określonych sytuacjach społecznych, mimo że potrafi mówić w innych kontekstach. W przypadku dzieci dwujęzycznych może objawiać się całkowitym milczeniem w jednym z języków, np. w przedszkolu, podczas gdy w domu swobodnie porozumiewają się w języku rodzinnym. To nie wynika z buntu ani problemów z nauką języka, ale z lęku i niepewności.
Sygnały alarmowe – kiedy warto skonsultować się ze specjalistą?
Nie każde milczenie w jednym języku to selektywny mutyzm. Oto krótka lista sygnałów, które mogą wskazywać na problem:
1. Zachowanie dziecka w różnych sytuacjach:
- Dziecko mówi płynnie w jednym języku w domu, ale milknie w przedszkolu lub podczas spotkań z osobami, które używają drugiego języka.
- Unika kontaktu wzrokowego i wydaje się spięte, gdy ktoś próbuje je zachęcić do mówienia.
- W sytuacjach społecznych komunikuje się tylko za pomocą gestów lub szeptu.
2. Zachowanie związane z lękiem:
- Dziecko reaguje stresem, np. płaczem lub wycofaniem się, gdy próbuje się je zmusić do mówienia w danym języku.
- Milczenie utrzymuje się przez co najmniej miesiąc i wykracza poza etap adaptacyjny (np. w nowym przedszkolu).
3. Różnica w funkcjonowaniu w dwóch językach:
- Dziecko rozwija się prawidłowo w języku rodzinnym, ale unika wypowiedzi w języku dominującym (np. szkolnym).
- Z czasem widać, że dziecko „cofa się” w nauce jednego z języków.
Normy rozwojowe – nieśmiałość czy selektywny mutyzm?
Nieśmiałość – co jest normą?
- Adaptacja do nowego środowiska: Dziecko potrzebuje czasu, by przyzwyczaić się do nowej sytuacji, np. przedszkola w innym języku.
- Czasowe milczenie: W początkowym okresie (kilka tygodni do 2–3 miesięcy) dziecko może unikać mówienia w nowym języku, szczególnie jeśli czuje się niepewne.
- Rozwój mowy: Mimo chwilowego milczenia dziecko nadal próbuje naśladować dźwięki i słowa w obu językach.
Selektywny mutyzm – co wymaga uwagi?
- Milczenie utrzymuje się przez dłuższy czas (co najmniej miesiąc) w określonych sytuacjach, np. w przedszkolu.
- Dziecko odmawia mówienia w języku dominującym, mimo że rozumie go i jest w stanie się nim posługiwać.
- W sytuacjach społecznych dziecko wydaje się zamknięte i zestresowane.
Ścieżka postępowania – co robić, jeśli zauważysz problem?
1. Konsultacja z logopedą specjalizującym się w dwujęzyczności
Logopeda przeprowadzi wywiad z rodzicami, obserwację zachowania dziecka i ocenę rozwoju mowy w obu językach.
2. Konsultacja z psychologiem dziecięcym
Psycholog oceni, czy milczenie dziecka wynika z lęku (selektywny mutyzm), czy jest związane z innymi czynnikami, np. nieśmiałością.
3. Współpraca z nauczycielami i opiekunami
Warto poinformować nauczycieli o specyfice dwujęzyczności dziecka i poprosić o wsparcie w łagodnym zachęcaniu do mówienia w języku dominującym.
4. Terapia wspierająca rozwój mowy i redukcję lęku
Logopeda i psycholog mogą wspólnie opracować plan terapii, który pomoże dziecku poczuć się pewniej w sytuacjach wymagających użycia drugiego języka.
Wskazówki praktyczne – jak wspierać dziecko w domu?
1. Zachęcaj, ale nie zmuszaj
- Nie naciskaj na dziecko, by mówiło w danym języku – presja może nasilić lęk.
- Chwal je za najmniejsze próby komunikacji, nawet jeśli są niewerbalne.
2. Buduj pewność siebie
- Wprowadzaj język, z którym dziecko ma trudności, w zabawie, np. w odgrywaniu ról.
- Śpiewaj piosenki i czytaj książeczki w obu językach, aby oswoić dziecko z brzmieniem języka.
3. Twórz bezpieczne środowisko
- Ustal z nauczycielami lub opiekunami, aby nie naciskali na dziecko, by mówiło w grupie – pozwól mu stopniowo nabierać pewności.
- Upewnij się, że dziecko czuje się akceptowane w obu językach, bez presji na perfekcję.
4. Ćwiczenia w domu
- Zabawki i gry edukacyjne w obu językach mogą pomóc w rozwijaniu mowy w sposób naturalny.
- Zachęcaj dziecko do naśladowania prostych dźwięków lub zwrotów w zabawie, np. podczas gotowania czy spaceru.
Podsumowanie
Selektywny mutyzm i nieśmiałość mogą wyglądać podobnie, ale różnią się w podłożu i podejściu do wsparcia dziecka. Wczesne rozpoznanie problemu i współpraca z logopedą oraz psychologiem mogą pomóc dziecku rozwijać się językowo i emocjonalnie w obu językach. Jeśli masz wątpliwości, czy milczenie Twojego dziecka wynika z nieśmiałości czy mutyzmu, skonsultuj się z logopedą online – wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie!
