Nauka czytania dla dzieci dwujęzycznych

Dzieci dwujęzyczne mają dwa systemy językowe do opanowania. Wiemy, rozumiemy, wspieramy. Dzieci wielojęzyczne mają wiele systemów językowych do opanowania. Też jasne. Mam nadzieję, że równie jasne i proste jest to, że dzieci te powinny także umieć czytać i pisać w tych językach, w których mówią. Niezależnie od tego czy językiem dominującym jest język ojca czy język matki (lub język otoczenia) dziecko Polaka/Polki powinno umieć czytać po polsku. O dzieciach, których oboje rodzice są Polakami nie wspominając. Dlaczego? Chociażby po to, żeby kiedy już będą trochę starsze, potrafić przeczytać babci w kraju gazetę lub regulamin kupna biletów komunikacji zbiorowej. Po to, aby potrafić napisać podanie do urzędu czy wreszcie po to, że język polski to ich kolejny język i atut na rynku pracy (tak, tak wiem.. dla niektórych z Państwa niewielki…  bo co w tej Polsce można robić, prawda?).

Nie będę pisać w jakim wieku zacząć uczyć czytać dziecko, bo każde dziecko jest inne i każde potrzebuje innego wieku. Nie będę pisać, że w rodzinach mieszanych optymalnie jest najpierw uczyć polskiego, a potem drugiego, bo.. sama nie jestem przekonana co do słuszności tej tezy. Ale wiem, że dziecko czytać powinno.

Jak uczyć? Nie będzie odkryć. Metodą sylabową. Jest ona najzgrabniejsza fonetycznie do opanowania, prawie każdą sylabę na początku nauki piszemy taj słyszymy, więc metoda sama się narzuca. Nie miesza się z innymi językami.

Ale jak uczyć, żeby było efektywnie?

Metoda prof. Cieszyńskiej nosi nazwę metody symultaniczno-sewencyjnej. Symultaniczno-, czyli globalno-, całościowo-. Sekwencyjnej, czyli poukładanej, chronologicznej, linearnej.

Czytamy globalnie.

Owszem, czytamy.:) A raczej rozpoznajemy: samogłoski, wyrazy dźwiękonaśladowcze, wybrane rzeczowniki i czasowniki. Czytanie globalne pomaga dzieciom oswoić się z literami, zrozumieć sens czytania oraz przygotowuje do czytania sekwencyjnego.

W czytaniu symultanicznym należy pilnować tego, by każdy „wyraz” miał znaczenie. Samogłoska opisująca konkretny obrazek też jest znaczeniem. To jakim, zależy tylko od osoby, która to znaczenie nadaje. Dziecko przyjmie to do wiadomości.

Dopiero po pewnym czasie możemy wymagać od dziecka rozpoznania samogłosek bez ich „znaczenia”.

Trzeba wyczuć konkretny moment, kiedy czytanie symultaniczne trzeba skończyć. A raczej: ile wyrazów globalnych można znać. Jakiś artykuł nosił tytuł: „Przecież nie nauczysz go wszystkich słów z Doroszewskiego na pamięć.” Coś w tym jest. To jeszcze raz tonem przypomnienia: globalnie uczymy samogłosek, wyrazów dźwiękonaśladowczych i kilku podstawowych rzeczowników oraz czasowników. Pytanie o to, które rzeczowniki można nazwać podstawowymi nie jest trudne;) MIŚ, LALA, PIŁKA, BUT, OKO, imię dziecka. Czasem jeszcze AUTO, choć akurat tutaj odczytać już możemy piękną sekwencję samogłosek. Podstawowe czasowniki? JE, PIJE, MYJE, ŚPI, IDZIE, STOI. Wystarczy. Jasne, że czasem poziom dziecka zmusza do tego, żeby nauczyć go kilku innych wyrazów czytać globalnie. Zawsze należy znać jednak umiar!!

Czytamy sekwencyjnie

To już wyższa szkoła jazdy. Przyjmujemy jednak, że tylko i wyłącznie uczymy dziecko czytać, że nie ma żadnych braków w funkcjach poznawczych, że te własnie funkcje rozwija w szkole lub przedszkolu (bo to, że my uczymy je czytać po polsku nie wyklucza tego, że ktoś inny uczy nasze dziecko czytać w innym języku, prawda?)

Pierwszą sekwencją, którą powinno poznać dziecko jest sekwencja samogłosek. Zadaniem dziecka jest przeczytać samogłoski w kolejności, w jakiej pojawiają się w tekście.

Zaraz potem przechodzimy do czytania sylab otwartych. Paradygmaty (czyli związki spółgłoska + samogłoska) w metodzie ułożone są według kolejności pojawiania się spółgłosek w mowie dziecka, stąd na początku jest PA PO PI PU PE PY, a potem MA MO MU MI ME MY. Dziecko uczy się odczytywania sylab otwartych, poznaje nowe litery (nie głoski!), a po pewnym czasie cofa się do „starych”, bowiem zaczyna się uczyć sylab zamkniętych (czyli tych, które kończą się na spółgłoskę). Zaraz potem poznaje samogłoski nosowe ([ą], [ę]) i sposób ich wymawiania przed poszczególnymi spółgłoskami (bo przed prawie każdą spółgłoską te samogłoski brzmią inaczej. Niedowiarkom polecam posłuchać sobie [ę] w wyrazie [bęben] i [mętlik]). Na tym etapie dziecko już dawno czyta pojedyncze słowa złożone z sylab otartych i zamkniętych oraz proste zdania. Czyta = czyta + rozumie, to co czyta. Nie miesza mu się w głowie i nie myli KOT i KOTY. (Często dzieci głoskujące pierwszy wyraz przeczytają jako K(y)OT(y)).

Samą technikę czytania (czyli odróżnienie od zgadywania po początkowej sylabie) sprawdzamy zawsze poprzez umiejętność czytania tzw. beznadziejnych słów. Beznadziejnych = nic nie znaczących dla nas. W „Moich Sylabkach” wyd. WiR pełno jest tego typu zabaw. Ponieważ jednak nie zawsze mam możliwość skorzystania z pomocy WiRu (miejsce w samochodzie z Niemiec do Polski zajęły inne rzeczy niż dwa pudła pomocy „na wynos”;)), często działam na manufakturze.

Cała nauka trwa około roku.

Co ważne: metoda zakłada także, że czytanie ma być przede wszystkim zabawą.

Kuba, zaczął się uczyć czytania tą metodą jako 5,5latek w marcu. We wrześniu tego samego roku wygrał konkurs czytelniczy w swoim domu kultury. Marika, dziewczynka z Urugwaju, którą prowadzę od pewnego czasu, nie ma wreszcie problemów z oddzieleniem napisanych słów polskich od hiszpańskich, a Eva – dziewczynka wysokofunkcjonującym autyzmem z Hannoveru, wykorzystuje czytanie jako sposób komunikacji z otoczeniem.

I wiele, wiele, wiele innych dzieci. Więc dlaczego nie Twoje?