Jak właściwie ocenić postępy w mowie dziecka, które funkcjonuje między językami, kulturami i systemami edukacji? Odpowiedź nie jest prosta – jako logopeda online podpowiadam, na co zwracać uwagę.
Zbliżający się koniec roku szkolnego to dla wielu rodziców czas refleksji: jak moje dziecko poradziło sobie przez ostatnie miesiące? Czy robi postępy? Czy rozwija mowę w obu językach – czy tylko w jednym? Te pytania są szczególnie żywe w rodzinach, które wychowują dzieci dwujęzyczne poza granicami Polski.
1. Dwujęzyczność nie da się podzielić po równo
To, że dziecko rozumie więcej w jednym języku i mówi więcej w drugim, jest całkowicie naturalne. Dwujęzyczność nie oznacza „dwa języki na tym samym poziomie”. Często jeden z nich dominuje – zwykle ten, którym dziecko posługuje się w szkole lub z rówieśnikami.
Dlatego nie oceniajmy dzieci na zasadzie: „mówi mniej po polsku, więc ma braki”. Zamiast tego, zadajmy pytanie: czy jego kompetencje językowe w obu językach pozwalają mu skutecznie się komunikować – choćby na różne sposoby?
2. Zamiast „czy mówi poprawnie?” – zapytaj: „czy mówi chętnie?”
Jednym z najważniejszych wskaźników rozwoju mowy jest motywacja do mówienia – nie perfekcja. Czy dziecko podejmuje próby komunikacji? Inicjuje rozmowę? Dzieli się emocjami, wspomnieniami, pomysłami?
Nawet jeśli robi błędy – jeśli chce mówić, to znaczy, że rozwój trwa. Brak chęci to często sygnał zmęczenia, niskiej pewności siebie lub stresu językowego. Warto na to zareagować nie poprawianiem, lecz wsparciem i akceptacją.
3. Szkoła nie zawsze mierzy język, który rozwijasz w domu
System edukacji za granicą ocenia zazwyczaj język dominujący – czyli ten używany w klasie. Jeśli Twoje dziecko uczy się po niemiecku, francusku czy angielsku, jego ocena z języka nie obejmuje tego, co potrafi w języku polskim.
To nie znaczy, że polski jest słabszy. Po prostu nie jest mierzony.
Dlatego ważne jest, by samodzielnie – lub z pomocą logopedy – obserwować, jak dziecko funkcjonuje w języku mniejszości (np. w domu). Czy rozumie czytane bajki? Opowiada o swoim dniu? Czy zna podstawowe struktury zdań, potrafi wyrazić prośbę, odmówić, zażartować?
4. Jakie postępy zauważa logopeda online – nawet jeśli szkoła ich nie oceni?
- Dziecko zaczęło łączyć słowa w zdania (nawet jeśli niegramatyczne).
- Używa zróżnicowanego słownictwa – potrafi opisać, co widzi, czuje, myśli.
- Zadaje pytania – to sygnał ciekawości i umiejętności językowej.
- Próbuje tłumaczyć z jednego języka na drugi – nawet jeśli nie zawsze precyzyjnie.
- Coraz częściej mówi do siebie w obu językach podczas zabawy.
- Utrzymuje kontakt wzrokowy i reakcję słowną w rozmowie.
- Rozpoznaje emocje i niuanse komunikacyjne (np. żart, ironia, intonacja).
5. Kiedy warto poszukać dodatkowego wsparcia?
Zdarza się, że mimo upływu czasu dziecko nie robi oczekiwanych postępów – lub rozwija mowę wyraźnie wolniej niż rówieśnicy. Nie musi to oznaczać poważnego problemu, ale warto działać, jeśli:
- Dziecko ma trudności w obu językach, nie tylko w jednym.
- W wieku 4–5 lat nie buduje zdań, nie potrafi opowiedzieć krótkiej historii.
- Nie rozumie poleceń, mimo wielokrotnego powtarzania.
- Jest niezrozumiałe dla otoczenia (poza najbliższą rodziną).
- Przejawia frustrację lub wycofanie w sytuacjach komunikacyjnych.
W takich przypadkach pomoże logopeda online, który rozumie kontekst edukacji i życia za granicą.
6. Jak możesz samodzielnie wspierać ocenę i rozwój mowy?
- Nagraj rozmowę z dzieckiem pod koniec roku i porównaj ją z początkiem roku – usłyszysz postępy, których nie widać w ocenach szkolnych.
- Stwórz prosty dziennik językowy – zapisuj nowe słowa, ciekawe zwroty, tematy, które dziecko porusza samo z siebie.
- Zbieraj rysunki, nagrania, wypowiedzi – to forma dokumentacji rozwoju, której szkoła nie prowadzi.
- Rozmawiaj z nauczycielami, ale pytaj nie tylko o ocenę, lecz także o zachowanie dziecka w sytuacjach językowych: czy inicjuje rozmowy? Czy pyta, prosi, reaguje?
Podsumowanie
Ocena mowy dziecka dwujęzycznego nie mieści się w tabelkach szkolnych. Jej miarą jest nie tylko zasób słów, ale radość z mówienia, odwaga komunikacji i chęć bycia zrozumianym. Koniec roku to nie tylko moment na świadectwo – to szansa, by zobaczyć postęp w pełniejszym świetle.
Twoje dziecko nie jest oceną z języka. Jest osobą, która każdego dnia uczy się mówić w dwóch światach jednocześnie. I to już samo w sobie zasługuje na uznanie.
